Azərbaycanın məşğulluq bazarında vəziyyət qadınların xeyrinə deyil
Dünən, 11:17
Qadınlar əmək bazarında daha az təmsil olunur və kişilərdən daha az qazanırlar. Bu, qlobal tendensiyadır, lakin inkişaf etmiş ölkələrdə çalışırlar ki, fərqi mümkün qədər azaltsınlar və mümkünsə gender maneələrini tamamilə aradan qaldırsınlar.
Azərbaycanda məşğulluq bazarında ciddi gender balanssızlığı var. Bu barədə Dünya Bankının hesabatında deyilir. Ölkənin işçi qüvvəsini qadınların 62%-i, kişilərin 75%-i təşkil edir, lakin qadınların yalnız 58%-i və kişilərin 71%-i məşğul əhali hesab olunur. Qadınlar əsasən təhsil, səhiyyə, sosial iş və digər xidmətlər kimi aşağı maaşlı sahələrdə təmsil olunurlar. Bundan əlavə, onların rəhbər vəzifələr tutma ehtimalı azdır.
Beləliklə, gender bərabərsizliyi əmək haqqı fərqində də hiss edilir. Azərbaycanda qadınların orta aylıq əmək haqqı kişilərdən təxminən 35% aşağıdır. Onlar arasında işsizlik səviyyəsi 6,5%, kişilər arasında isə 4,7% təşkil edir.
Azərbaycan qanunları qadın və kişi hüquqlarını bərabər şəkildə qoruyur, lakin ikincilər çox vaxt sosial maneələrlə, patriarxal münasibət və stereotiplərlə üzləşirlər. Bir çox işəgötürən qadın olmayanlara üstünlük verir, çünki onlar analıq məzuniyyətinə gedə və uşağa qulluq etmək üçün vaxtaşırı xəstəlik məzuniyyəti ala bilərlər. Əlilliyi olan uşaqlara, qocalara və xəstə ailə üzvlərinə qayğı göstərmək üçün əlçatan uşaq bağçalarının və sosial xidmətlərin olmaması çox vaxt onların iş tapmasına mane olur.
Bir neçə illik məcburi fasilələrdən sonra təcrübə və lazımi ixtisasların olmaması səbəbindən işə düzəlmək olduqca çətindir. Digər maneə ərlərin müəyyən faizinin patriarxal düşüncəsidir. Onlar inanırlar ki, xanımları üçün məqbul olan yeganə iş evdar qadın olmaqdır.
Bu arada, “McKinsey” Qlobal İnstitutu təxmin edir ki, qadınların kişilərlə yanaşı işçi qüvvəsində tam iştirakı 2025-ci ilə qədər 28 trilyon ABŞ dolları və ya qlobal illik ÜDM-in 26%-i məbləğində əlavə gəlir gətirə edə bilər. İqtisadi müstəqillik də məişət zorakılığı ilə mübarizədə mühüm amildir, çünki məişət tiranlarına dözməyə məcbur edən dolanışıq çatışmazlığıdır.
Ölkəmiz qadınların məşğulluğunun dəstəklənməsi, o cümlədən qadın sahibkarlara güzəştli kreditlərin verilməsi istiqamətində müəyyən addımlar atır. Ancaq aydın irəliləyiş əldə etmək üçün dəyişikliklər sistemli olmalıdır.
“Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqı Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, ölkədə qadınların əksəriyyəti təhsil və tibb sahəsində dövlət sektorunda çalışır. Və son illərdə orada maaşlar artsa da, hələ də aşağıdır: “Yeri gəlmişkən, dəfələrlə deyilib ki, təhsilin və səhiyyənin yüksək səviyyədə olması üçün bu sektorlarda çalışanların layiqli maaşları olmalıdır. Onda bəzən indi baş verən rüşvət və digər neqativ faktorlar xeyli azalacaq. Amma maaş fərqinə gəlincə, Azərbaycanda kişilər və qadınlar eyni iş üçün eyni maaş alırlar. Bu baxımdan heç bir ayrı-seçkilik yoxdur”.
“Təbii ki, əmək haqqı tutduğu vəzifədən, ixtisasdan, iş yerindən və digər amillərdən asılıdır. Müəllimlər üçün bu, həm də saatların sayından asılıdır və onların çoxunda azdır. Buna görə də maaşlar aşağıdır. Nəticədə pul qazanmaq üçün aktiv şəkildə repetitorluqla məşğul olurlar”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun sözlərinə görə, yuxarıda qeyd olunan sahələrdə bir çox qadınlar rəhbər vəzifələrdə çalışırlar: “Məktəblərdə direktor və baş müəllimlər, xəstəxanalarda müxtəlif şöbə müdirləri və sair. Bəzi qadınlar azyaşlı uşağını və ya uşaqlarını yanında qoyub getməyə adamları olmadığı üçün işə getmirlər. Dövlət uşaq bağçaları yetərincə deyil və hər ailə özəl bağçaların öhdəsindən gələ bilmir. Evdən piyada məsafədə uşaq bağçaları yaratmaq, həmçinin iş imkan verirsə, azyaşlı uşaqları olan qadınlar üçün məsafədən məşğulluq formatını təmin etmək lazımdır”.
“Lakin qanuna görə, distant işləməyə heç bir maneə yoxdur. Bundan əlavə, özünüməşğulluq proqramını gücləndirmək lazımdır. Bu, kənd təsərrüfatında işləyənlər üçün xüsusilə vacibdir. Gələn il proqrama ümumilikdə 100 min ailənin cəlb edilməsi planlaşdırılır ki, bu da kifayət deyil”, - deyə İsmayılov söyləyib.
Əlavə edib ki, əmək bazarının bütün iştirakçılar üçün qpraktiki bacarıqlara malik olma lazımdır: “Bu, günün tələbidir. Təkcə nəzəriyyə kifayət deyil. Əhalini təhsil proqramlarına cəlb etmək, ixtisas və yenidənhazırlanmanı təkmilləşdirmək, tələbat olan peşələri öyrətmək üçün daha çox layihələr həyata keçirmək lazımdır. Amma istənilən halda, işəgötürənlər həssas qruplardan olan qadınları dəstəkləməlidirlər. Əlillər üçün kvota olduğu kimi, bəlkə də, məsələn, şəhid arvadları, tək uşaq böyüdən analar, çoxuşaqlı analar və s. üçün də kvota olmalıdır. Lakin böyük ehtimal var ki, mexanizm praktikada işləməyəcək. Məhz buna görə də kvotaların qəbulu ilə eyni vaxtda onlara əməl olunmasını yoxlamaq və qanunu pozanları ciddi şəkildə cəzalandırmaq lazımdır”.
Geri qayıt